مدیریت اختلاف در عصر پساپیامبری
الف – تفاوت‌های عصر نبوی و عصر کنونی
به هر حال، خط مشی وحدت‌گرایانه و غیراختلافی پیامبر اسلام (ص) می‌تواند به عنوان خط مشی سنت مورد توجه قرار گیرد. البته سنت القاء ارزش کلی می‌کند، روش‌ها اتخاذی در دنیای امروز می‌تواند و باید کاملا روزآمد و البته اخلاقی و عادلانه باشد. از این رو ابتدا تفاوت‌ها را مورد توجه قرار می‌دهیم و سپس به راه کنترل اختلافات و تعارضات را در دنیای کنونی که شرایط پساپیامبری و اختفای امر الهی است؛ می‌پردازیم:
الف – تفاوت‌های عمده عصر پیامبری با عصر پساپیامبری
1- برخی از ویژگی‌های زمان پیامبر:
جوامع محلی و قبایل در چارچوب مناسبات عصر کشاورزی کارسازی می‌کردند؛
جنگ و قدرت نظامی مبنای عرفی قدرت و رقابت بود؛
انواع نابرابری‌ها در بین اعراب وجود داشت، مانند نابرابری زن و مرد، برده و ارباب، هم‌پیمان و غیرهم‌پیمان و …؛
خلوص عرصه دینداری از شائبه‌ها تعدد گفتمان‌ها و رویه‌های مذهبی متفاوت.
2 – برخی از ویژگی‌های عصر کنونی:
بهبود شرایط انسانی زیستگاه انسان با پیشرفت عقلانیت، علم و تکنولوژی (قدرتمندی بیشتر انسان)؛
ورود به عصر قراردادهای اجتماعی و رونق قوانین و مقررات تنظیم کننده‌ی روابط انسانی و فربهی عدالت؛
شکل گرفتن مفهوم دولت – ملت (و ناممکن شدن تقسیم جغرافیایی دارالاسلام و دارالکفر و بیشتر شدن تنوع و تکثر و…)؛
شکل‌گیری جامعه جهانی با سازمان‌های بین المللی و ارزش‌های مشترک مربوط؛
علم و تکنولوژی و رقابت‌های اقتصادی مبنای اصلی قدرت و رقابت؛
عدم خلوص گفتمان‌های دینی، پیدایش مذاهب متفرق.
برخی از بایسته‌های مدیریت اختلاف و تعارض در عصر پساپیامبری
از منظر درون دینی و با قرائتی از دین که عقلانیت و عدالت و اخلاق را بر می‌تابد و با استفاده از ابزارهای مجاز، برای حل تعارضات و کنترل آن‌ها پیشنهادات ذیل ارائه می‌گردد:
1) تبدیل فقه قانون مدار دینی به فقه ارزش‌مدار؛
2) کنترل بروز اجتماعی مذاهب به عنوان ابزارهای دینی هویت‌ساز و متفاوت کننده (شخصی‌سازی مذهب)؛
3) تاکید بر تقویت اخلاق در بین مردم؛
4) تلاش برای برقراری عدالت اجتماعی؛
5) پذیرش عقلانیت در اندیشه و رفتار دینی؛
6) کنترل استبداد دینی و ترویج دموکراسی و قرائت شورایی از دین در تعاملات و مدیریت اجتماعی؛
7) پذیرش حرمت و عاملیت بدون تبعیض نوع انسان؛
8) پذیرش واقعیت اختلاف و ترویج مدارا در بین مردم؛
9) تقویت قانون‌گرایی و قراردادهای اجتماعی؛
10) برقراری ارتباط سازنده با دیگر کشورها و نظام بین الملل با هدف تامین منافع ملی؛
11) مشارکت دادن مردم در امور و گفتگوهای مشورتی در تصمیم‌گیری‌ها؛
12) رواج گفتگوهای سازنده و انتقادی و شنوایی داشتن از مردم؛
13) انجام سیستمی داوری‌های عدالت محور و منصفانه؛
14) قناعت‌پیشگی اصحاب قدرت و فرو‌گذاردن توقعات و مطامع فردی از قدرت (عدم پیوند قدرت فرهنگی با قدرت سیاسی – اقتصادی برای بهره مندی‌های فردی)؛
15) ترویج اخلاق بخشش و گذشت؛
16) مبارزه با جهل و خرافه و مشقت‌های زندگی پست (یاری معنوی به مردم)؛
17) ایجاد توسعه و بهبود فرهنگی – اقتصادی در زندگی مردم.